Zatrudnianie pracowników wiąże się z koniecznością spełnienia określonych wymogów prawnych i zdrowotnych. Jednym z nich są badania medycyny pracy, które mają na celu ocenę zdolności do wykonywania obowiązków zawodowych. Oprócz badań lekarskich coraz częściej uwzględniają one również diagnostykę laboratoryjną. Warto wiedzieć, jakie badania są obowiązkowe, kto ponosi ich koszty i dlaczego mają one znaczenie nie tylko dla pracodawcy, ale przede wszystkim dla zdrowia pracownika.
Dlaczego badania medycyny pracy są obowiązkowe?
Zgodnie z Kodeksem pracy, każdy pracownik przed rozpoczęciem zatrudnienia musi przejść badania wstępne, a następnie okresowe i kontrolne. Celem tych badań jest ocena, czy dana osoba może bezpiecznie i skutecznie wykonywać powierzone obowiązki, biorąc pod uwagę specyfikę stanowiska oraz ewentualne zagrożenia zdrowotne.
Medycyna pracy działa zatem prewencyjnie – chroni zarówno pracownika przed pogorszeniem zdrowia, jak i pracodawcę przed skutkami zatrudnienia osoby niezdolnej do pracy. W wielu przypadkach lekarz medycyny pracy zleca dodatkowe badania laboratoryjne, aby mieć pełny obraz stanu zdrowia pacjenta.
Kto i kiedy musi wykonać badania?
Obowiązek wykonania badań medycyny pracy dotyczy:
- osób podejmujących zatrudnienie po raz pierwszy,
- pracowników zmieniających stanowisko lub warunki pracy,
- osób powracających po dłuższym zwolnieniu lekarskim (ponad 30 dni),
- pracowników odbywających okresowe kontrole zdrowia.
Badania muszą być wykonane przed rozpoczęciem pracy i nie mogą być pominięte nawet w przypadku zatrudnienia na krótki okres czy w niepełnym wymiarze godzin. Brak aktualnego orzeczenia lekarskiego oznacza brak możliwości dopuszczenia do pracy – niezależnie od sytuacji zawodowej.
Co wchodzi w zakres badań medycyny pracy?
Zakres badań zależy od stanowiska i rodzaju wykonywanej pracy. Standardowo obejmuje:
- wywiad lekarski i ogólne badanie internistyczne,
- badania okulistyczne – w przypadku pracy przy monitorach ekranowych,
- badania laryngologiczne i audiometryczne – przy pracy w hałasie,
- badania neurologiczne i EKG – dla kierowców i operatorów maszyn.
Badania laboratoryjne zlecane są wtedy, gdy ich wynik może mieć znaczenie dla oceny zdolności do pracy lub gdy praca wiąże się z kontaktami z substancjami szkodliwymi, chemikaliami, biologicznymi czynnikami ryzyka.
Jakie badania laboratoryjne są wykonywane najczęściej?
Najczęściej lekarz zleca:
- morfologię krwi – ocenia ogólny stan zdrowia i wykrywa stany zapalne, niedokrwistość,
- OB lub CRP – wskazuje na obecność procesów zapalnych lub infekcyjnych,
- badanie poziomu glukozy – szczególnie istotne przy pracy wymagającej koncentracji i prowadzeniu pojazdów,
- badanie ogólne moczu – wykrywa choroby układu moczowego, cukrzycę, stany zapalne,
- badanie próbek kału na nosicielstwo – obowiązkowe przy pracy w gastronomii, medycynie, placówkach opiekuńczych,
- enzymy wątrobowe (ALT, AST) – dla pracowników narażonych na kontakt z chemikaliami
Rodzaj zlecanych badań zawsze zależy od stanowiska pracy oraz ewentualnych przeciwwskazań wynikających z wywiadu lekarskiego.
Kto ponosi koszty badań medycyny pracy?
Zgodnie z przepisami, koszt badań medycyny pracy – w tym badań laboratoryjnych – zawsze ponosi pracodawca. Dotyczy to zarówno badań wstępnych, okresowych, jak i kontrolnych. Pracownik nie może być zobowiązany do ich finansowania z własnej kieszeni, nawet w przypadku pracy na umowę-zlecenie czy umowę o dzieło, jeśli występuje realne świadczenie pracy na rzecz danego podmiotu.
Warto również pamiętać, że badania powinny być wykonywane w godzinach pracy, a czas przeznaczony na ich realizację nie może być odliczany od wynagrodzenia.
Czy możliwe jest wykonanie dodatkowych badań na życzenie?
Tak – pracownik może poprosić o wykonanie dodatkowych badań, które nie są bezpośrednio związane z oceną zdolności do pracy. W takim przypadku koszty ponosi już sam zainteresowany, chyba że pracodawca zdecyduje się pokryć je z własnej inicjatywy.
Dodatkowe badania mogą dotyczyć m.in. poziomu cholesterolu, hormonów tarczycy, próby wątrobowej, poziomu witaminy D, czy diagnostyki alergii. Niektóre placówki medycyny pracy oferują rozszerzone pakiety badań za dopłatą – co może być dobrą okazją do przeprowadzenia szerszej diagnostyki profilaktycznej.
Badania medycyny pracy chronią nie tylko pracodawcę, ale też pracownika
Choć wielu pracowników traktuje badania medycyny pracy jako obowiązek formalny, warto spojrzeć na nie z innej perspektywy. To nie tylko konieczność wynikająca z przepisów, ale też realna szansa na wykrycie nieprawidłowości zdrowotnych na wczesnym etapie.
Wczesne wykrycie choroby, obniżonej wydolności organizmu czy innych przeciwwskazań może:
- uchronić pracownika przed pogorszeniem stanu zdrowia,
- ułatwić dobranie odpowiednich warunków pracy,
- stanowić podstawę do skierowania na dalszą diagnostykę lub leczenie.
Dobry lekarz medycyny pracy we Wrocławiu nie tylko wystawia zaświadczenie, ale także rzetelnie ocenia stan zdrowia pacjenta, zleca potrzebne badania i tłumaczy ich wyniki.
